Beyin tümörlerinde radyasyon tedavisi nasıl yapılır?

Radyasyon tedavisi veya radyoterapi, tümör hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışınlar kullanma prensibine dayanır. Bu ışınlar x ışını, gamma ışını veya proton olabilir. Bu ışınlar büyük bir alet aracılığıyla tümörün bulunduğu noktaya ve hemen komşu dokulara verilirler. Bazı durumlarda tüm beyine veya omuriliğe de ışın vermek gerekebilir.

Radyasyon tedavisi genellikle ameliyattan sonra yapılır. Verilen radyasyon ameliyat bölgesinde kalmış olabilecek tümör hücrelerini öldürür. Bazen de ameliyat olamayan hastalar sadece ışın tedavisi görürler. Radyasyon tedavisinin nasıl yapılacağına her hasta için ayrıca karar verilir. Bu tedavi şeması tümörün tipine ve büyüklüğüne, ayrıca hastanın yaşına bağlıdır. Her bir tedavi oturumu birkaç dakika sürer.

Radyasyon tedavisi verilirken tümörün etrafındaki sağlam beyin dokusunu korumak için hekimler çeşitli önlemler alırlar.

Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Fraksiyonasyon. Radyasyon tedavisi genellikle haftada beş gün olmak üzere birkaç hafta süre ile uygulanır. Toplam alınması gereken dozun haftalara bölünerek uygulanması, tümörün çevresindeki sağlam dokunun korunması açısından tercih edilir.
• Hiperfraksiyonasyon. Hasta bir gün içinde alması gereken dozu iki veya üçe bölünmüş olarak günde birkaç kerede alır.
• Stereotaktik radyasyon tedavisi. İnce radyasyon ışınları tümöre değişik açılardan verilir. Bu işlemin yapılabilmesi için hastaya sert bir kask giydirilir. MRI veya CT kullanılarak tümörün yeri tam olarak saptanır. Bu terapide ışınlar bir seferde verilebileceği gibi birden çok ziyarette ardışık olarak da verilebilir.
• 3 boyutlu konformal radyasyon tedavisi. Bilgisayarda tümör ve çevresindeki dokuların üç boyutlu bir görüntüsü elde edilir. Tümörün tam şekline göre ayarlanmış olan radyasyon ışınlarını hekim beyne gönderir. Radyasyon ışınlarının bu kadar incelikle ayarlanmış olması çevre dokulara olabilecek hasarı en aza indirir.
• Proton ışını radyasyon tedavisi. Burada radyasyonun kaynağı x ışınları değil protonlardır. Hekim protonları tümöre doğru yönlendirir. Protonlar sağlıklı dokuyu zedelemeden içinden geçebilirler.

Radyasyon tedavisinden hastaların hekimlerine sordukları sorular genellikle şunlardır:

• Neden bu tip bir tedaviye ihtiyacım var?
• Bu tedavi ne zaman başlayacak? Ne zaman bitecek?
• Tedavi sürdüğü sürece kendimi nasıl hissedeceğim? Bu tedavinin yan etkileri olacak mı?
• Tedavi sürdüğü sürece benim yapmam gereken şeyler olacak mı?
• Verilen tedavinin işe yarayıp yaramadığını nereden anlayacağız?
• Tedavi süresince normal hayatıma devam edebilecek miyim?

Radyasyon tedavisinin yan etkileri nelerdir?

Bazı hastalarda tedavi sonrasındaki saatler içinde bulantı olabilir. Yorgunluk hissine de sık rastlanır. Hastaların dinlenmeleri önemli olmakla birlikte normal gündelik yaşantılarına devam etmeleri önemlidir. Radyasyon tedavisinden sonra sık rastlanan bir diğer yan etki saç dökülmesidir. Saçlar tedavinin bitiminden birkaç ay sonra tekrar uzamaya başlar. Radyasyon tedavisi verilen bölgedeki ciltte de bir takım değişiklikler görülebilir. Kafa derisi ve kulaklar kırmızı, kuru ve hassas hale gelebilirler. Bu cilt sorunları için hekimler rahatlatıcı önlemler önerebilir.

Bazen radyasyon tedavisi beyin dokusunda şişkinliğe neden olabilir. Bu durumda baş ağrısı ya da basınç hissi duyulabilir. Radyasyon sağlıklı beyin dokusunda hasara da neden olabilir. Bu duruma radyasyon nekrozu denir. Nekroz baş ağrısı, havale ve hatta ölüme bile neden olabilir.

Çocuklarda radyasyon, beyinde hasara neden olarak öğrenme sorunları veya büyüme ve gelişmede yavaşlamaya neden olabilir. Ayrıca küçük yaşta radyasyon tedavisi alan çocuklarda hayatlarının ilerki yıllarında ikincil tümör görülme riski artar. Bu nedenle çocuklarda radyasyon tedavisi yerine kemoterapinin kullanılması ile ilgili araştırmalar sürmektedir.