Bilgisayarlı tomografi (BT) farklı açılardaki görüntüleri birleştirerek, vücuttaki doku ve organların kesitsel görüntüsünü veren özel bir röntgen aygıtıdır. Sıradan radyografilerle karşılaştırıldığında BT ile kafa yaralanmaları, beyin tümörleri ve diğer beyin hastalıkları hakkında daha ayrıntılı bilgi edinilir. BT ile kemik, yumuşak dokular ve kan damarları da görüntülenebilir.

S-Kafa tomografisi en sık hangi amaçla kullanılır?

S- İşleme hazırlanmak için ne yapmalıyım?

BT sırasında rahat ve bol giysiler giymeli ve kafadaki görüntüleri bozabilecek nesnelerin (küpe, protez dişler, diş implantları, toka vs.) vücuttan uzaklaştırılmalıdır. Kontrast maddesi uygulanmadığı sürece kafa tomografisi için özel hazırlık gerekmez. Eğer kontrast gerekli görülürse, hastanın ilaçlara ya da kontrast maddesine karşı geçmişte ciddi alerjik reaksiyon verip vermediği öğrenilir. Astımlı ve multipl miyelomlu hastalar; herhangi bir kalp, böbrek ya da tiroid rahatsızlığı bulunan hastalar; ve diyabetik hastalar -özellikle Glukofaj kullananlar- durumlarını radyologlarına bildirmelidir. Kontrastlı tomografi uygulanmadan önce hastalardan yazılı izin belgesini imzalamaları istenebilir.

Gebe kalma olasılığı bulunan kadınlar bu durumu mutlaka bildirmelidirler. Kimi durumlarda fetusun maruz kalabileceği radyasyonu azaltmak ya da ortadan kaldırmak için başka bir görüntüleme kullanılabilir.

S-Tomografi aygıtını tanımlar mısınız?

BT aygıtı kare şeklinde büyük bir aygıttır ve orta bölümünde bir delik vardır. Hasta yukarı-aşağı yönde ve merkezin içine-dışına doğru hareket edebilen bir masa üzerinde hareketsizce yatar. Alet içerisindeyken hasta bazı tıkırtılar işitebilir. İşlem sırasında radyoloji teknisyeni mikrofonlar aracılığıyla sizinle konuşabilir. Ancak odada yalnız olacaksınız.

S-İşlemin mekanizması nedir?

Bilgisayarlı tomografi klasik röntgen cihazlarından oldukça farklıdır. Kafa tomografisinde, kafatası ve beyinden değişik açılarda x ışınları geçer ve özel düzenekler farklı dokuların emdiği radyasyon miktarını ölçer. Hareketsiz yattığınız sırada cihazın dairesel olarak hareket eden kısımları çoksayıda x ışını ışını yollayıp kaydederler. Ardından özel bir bilgisayar programı dokuların emdiği radyasyon arasındaki farklılıkları kullanarak baş ve boyun bölgesinin kesitsel görüntülerini oluşturur.

S-İşlem nasıl uygulanır?

Kafa tomografisi hastanede ya da bir radyoloji merkezinde yapılabilir. İşlem sırasında aygıtın merkezindeki bölümde mümkün olduğunca hareketsiz yatmanız istenir.

Daha önce belirtildiği gibi bazı hastalarda kimi dokuların veya kan damarlarının daha iyi görüntülenebilmesi için kontrast maddesi (özel bir boya) injeksiyonu yapılır. Kol ya da eldeki bir damara yerleştirilen küçük bir iğne ile injeksiyon gerçekleştirilir.

Baş ve beyin tomografisinin süresi, gerekli görüntülerin sayısına göre 2 ila 45 dakika arasında değişir. İşlem tamamlandığında radyoloji teknisyeni daha fazla görüntü gerekip gerekmediğine karar verirken bir süre daha beklemeniz gerekebilir.

S-İşlem sırasında ne hissedeceğim?

Cihaza girdiğinizde doğru pozisyon aldığınızı kesinleştirmek için bazı özel ışıklar yakılabilir. Sinüs görüntülemesi vs. gibi bazı durumlarda baş ve boynun doğru açıda durmasını sağlamak için bazı özel sabitleyici bantlar kullanılabilir. Kimi durumlarda yüzüstü kimi durumlarda da sırt üstü yatmanız istenebilir. Hasta ve teknisyen mikrofonlar aracılığıyla istedikleri zaman birbirleriyle konuşabilirler.

Tomografi ağrıya yol açmaz, ancak hareketsiz durma zorunluluğu biraz rahatsızlığa yol açabilir. Kontrast madde injeksiyonu sırasında ılıklaşma ya da ağzınızda bir iki dakika boyunca metalik tad duygusu olabilir. Kimi zaman hastalarda injeksiyondan sonra birkaç saat boyunca kaşıntı ve ürtiker gelişebilir ve bunun için ilaç uygulanması gerekebilir. Başdönmesi ya da soluma güçlüğü gibi daha ciddi allerji düşündüren belirtilerde doktor ya da hemşire hemen gerekli önlemleri alacaktır.

BT’de x ışınları kullanıldığı için, odada işlem sırasında başka birisi bulunamaz.

S-Sonuçları kim yorumlar?

BT ve diğer radyolojik değerlendirmeler konusunda uzman bir radyolog sonuçları yazılı olarak bildirir. Yeni teknolojik gelişmeler sayesinde tanı raporlarının internet aracılığıyla paylaşılması da mümkün olabilmektedir.

S- İşlemin yarar ve risklerini karşılaştırır mısınız?

Yararları

Günümüzde BT oldukça yaygın bir olanaktır ve oldukça kısa sürede gerçekleştirilebilmektedir. Görüntülemenin fiyatı MR ile karşılaştırıldığında daha düşüktür. Kemik görüntülemesi açısından diğer tüm görüntüleme yöntemlerinden üstündür. Kemik, yumuşak doku ve kan damarlarının ayrıntılı görüntülerini verebilen tek yöntemdir. Travma geçiren kişilerdeki iç kanama vs. gibi yaşamsal önem taşıyan sorunların acilen saptanması için de BT giderek daha sık kullanılmaktadır.

Riskler

BT sırasında hasta radyasyona maruz kalsa da, doğru tanı konulmasının yararları riskten kat kat ağır basar. İşlem sırasında maruz kalınan radyasyon düzeyi, normal olarak günlük hayatta 8 ayda maruz kaldığımız radyasyona eşittir. İşlem sırasında karın ve pelviste görüntülenecek olanlar dışındaki bölgeler kurşunlu bir örtü ile kapatılır. Gebe olma olasılığı bulunan kadınlar bu durumu mutlaka bildirmelidir. Kontrastlı madde injeksiyonu yapıldıysa emziren anneler emzirmeye 24 saat ara vermelidir. İyot içeren kontrast materyeline karşı ciddi allerjik reaksiyon olasılığı düşüktür ve BT ünitelerinde bunun için gerekli önlemler hazır bulundurulur.

S- Kafa BT’sinin kısıtlı yönleri nedir?

MR, yumuşak dokuların ayrıntılarını ve beynin derinindeki bazı bölgeleri daha iyi görüntüler. BT meninkslerdeki (beyni örten zarlar) yangının (enflamasyon) saptanmasında duyarlı değildir. Benzer şekilde, bilgisayarlı tomografi bazı damar hastalıklarının saptanmasında da klasik anjiyografi kadar duyarlı değildir.